→ હરિહર પ્રથમ (૧૩૦૬ - ૨૦ નવેમ્બર ૧૩૫૫), જેને હક્કા અને વીરા હરિહર પ્રથમ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતના હાલના કર્ણાટકમાં આવેલા વિજયનગર સામ્રાજ્યના સ્થાપક હતા, જેના પર તેમણે ૧૩૩૬ થી ૧૩૫૫ સુધી શાસન કર્યું.
→ તેમણે અને તેમના અનુગામીઓએ સંગમ રાજવંશની રચના કરી, જે સામ્રાજ્ય પર શાસન કરનારા ચાર રાજવંશોમાંનો પ્રથમ રાજવંશ હતો.
→ તેણે હોયસલ રાજ્યના વિરૂપાક્ષ ચોથાને હરાવી હોયસલ રાજ્ય કબ્જે કર્યું.
મદુરા પર આક્રમણ
→ તેણે મદુરાના સુલતાનને તામિલ પ્રદેશના રાજનારાયણ શંબુવરાયને હરાવી તેને કેદ કર્યો.
બહમની સુલતાનનું આક્રમણ
→ ઈ. સ. 1353 માં અલાઉદ્દીન હસન બહમનશાહે વિજયનગર ઉપર આક્રમણ કર્યું અને હરિહરે રાજયનો કેટલોક ભાગ બહમની સુલતાનને સોંપી દેવો પડ્યો.
→ હક્કા અને તેના ભાઈ બુક્કાનું શરૂઆતનું જીવન પ્રમાણમાં અજાણ છે અને મોટાભાગના અહેવાલો કાલ્પનિક સિદ્ધાંતો પર આધારિત છે. સિદ્ધાંતો અનુસાર, બુક્કા અને હક્કા વારંગલના કાકટિયા રાજાની સેનામાં સેનાપતિ હતા. મુહમ્મદ બિન તુઘલક દ્વારા વારંગલના રાજાને હરાવ્યા પછી, બુક્કા અને તેના ભાઈને કેદી બનાવીને દિલ્હી મોકલવામાં આવ્યા, જ્યાં બંનેને બળજબરીથી ઇસ્લામ ધર્મ અપનાવવામાં આવ્યો. બુક્કા અને તેનો ભાઈ આખરે ભાગી ગયા, ઋષિ વિદ્યારણ્યના પ્રભાવ હેઠળ હિન્દુ ધર્મમાં પાછા ફર્યા અને વિજયનગર સામ્રાજ્યની સ્થાપના કરી.
→ ૧૩૪૬ના શ્રૃંગેરી મઠને આપવામાં આવેલા અનુદાન અંગેના એક શિલાલેખમાં હરિહર પ્રથમને "પૂર્વ અને પશ્ચિમ સમુદ્ર વચ્ચેના સમગ્ર દેશ" ના શાસક તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે અને વિદ્યા નાગર (એટલે કે, વિદ્યાનું શહેર) ને તેમની રાજધાની તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે.
→ હરિહર પ્રથમના અનુગામી તેમના ભાઈ બુક્કા પ્રથમ હતા જે સંગમ વંશના પાંચ શાસકો (પંચસંગમ)માં સૌથી પ્રતિષ્ઠિત તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા.
વહીવટ
→ તેમણે દિલ્હીના શાસકોના આક્રમણ સામે રક્ષણ માટે બદામીના જૂના કિલ્લાને મજબૂત બનાવ્યો. હોયસાલા રાજાઓ સામે રક્ષણ તરીકે તેમણે અનંતપુર જિલ્લામાં ગુટીને કિલ્લેબંધી આપી.
→ તેમણે ઉદયગીરીને એક મજબૂત કિલ્લામાં રૂપાંતરિત કર્યું અને તેમના નાના ભાઈ કંપનને તેનો હવાલો સોંપ્યો. તેમના સક્ષમ મંત્રી અનંતરસ ચિક્કા ઉદૈયાની મદદથી, તેમણે બસો વર્ષથી વધુ સમય સુધી ટકી રહેલા નાગરિક વહીવટનું પુનર્ગઠન કર્યું. નયંકર પ્રણાલી હેઠળ, લશ્કરી કમાન્ડરોને 'નાયક' (સ્થાનિક ગવર્નર) તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા અને સૈનિકો વધારવા અને સ્થાનિક સરદારો પર નિયંત્રણ જાળવવાના હેતુથી મિલકતોમાંથી આવક આપવામાં આવી હતી.
→ રાજ્યના સંસાધનો વધારવા માટે, તેમણે ખેડૂતોને જંગલો કાપીને આ જમીન ખેતી હેઠળ લાવવા દબાણ કર્યું. રાજ્યને સ્થાળ, નાદુ અને સિમામાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યું હતું.
→ વહીવટ ચલાવવા અને મહેસૂલ એકત્રિત કરવા માટે અધિકારીઓની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી.
